Mọi việc như một vòng luẩn quẩn. Truyền thừa. Quá khứ lặp lại. Tái hiện. Những gì bạn đã trải qua ở tuổi ấu thơ. Nay nó như có vẻ đang lặp lại. Chỉ khác bạn bây giờ đóng vai cha mẹ và người kia là đứa con của bạn. Tất cả là bởi sự truyền thừa cách nuôi dạy con từ ba mẹ bạn.
Cách một người nào đó được nuôi dạy thường thể hiện qua cách họ nuôi dạy con cái của mình dù tốt hay xấu.
Một điều gì đó kỳ lạ có thể xảy ra vào một thời điểm nào đó sau khi bạn có con. Nó có thể ập đến với bạn trong lúc vội vã trước giờ học hoặc khi lên ô tô để tập đá bóng hoặc kiệt sức khi đi ngủ. Bạn có thể có được cái nhìn thoáng qua sống động về hành vi của chính cha mẹ mình. Một số phong cách cụ thể nào đó được rút ra từ ký ức thời thơ ấu của bạn và rơi thẳng vào hiện tại. Nhưng người thực hiện nó lại là bạn.
Hình ảnh của cha mẹ bên trong bạn
Một số người tự ngạc nhiên khi bắt chước một số cụm từ nhất định mà cha mẹ họ thường sử dụng trong tiềm thức. Những người khác nói rằng họ thấy mình có những biểu hiện giống như cha mẹ họ. Một cái nhìn nghiêm nghị nhất định để thể hiện sự khó chịu, một cách thở dốc khi căng thẳng. Nhiều người có thái độ sống, cách ứng xử không thể phủ nhận là được truyền lại từ cha hoặc mẹ của họ.
Một số thực sự hạnh phúc với điều đó. Nhưng hầu hết đều cảm thấy ít nhất có chút lo lắng khi nhận ra. Ngay cả những người có tuổi thơ tương đối hạnh phúc cũng có thể nhớ lại một số thiếu sót của cha mẹ. Tất nhiên họ không muốn sao chép chúng.
Tuy nhiên, việc đổi thay cách nuôi dạy con cái mà không làm tổn thương con bạn không phải lúc nào cũng dễ dàng. Có thể trong tiềm thức bạn làm theo sự dẫn dắt của chính cha mẹ mình. Khi tránh xa những sai lầm của họ, bạn lại vấp phải những sai lầm mới. Di sản của họ có thể giống như một lời tiên tri. Cách nuôi dạy con của ba mẹ bạn sẽ tiếp tục truyền lại ảnh hưởng đến các đứa con của bạn.
Quá khứ tự lặp lại qua sự truyền tải cách nuôi dạy con
Nghiên cứu cho thấy rằng đôi khi quá khứ thực sự lặp lại. Trong các nghiên cứu dài hạn theo dõi các gia đình qua nhiều thế hệ, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ đáng kể giữa cách nuôi dạy con cái của một người và sự nuôi dạy mà họ nhận được khi còn nhỏ. Điều mà các nhà tâm lý học gọi là “sự truyền tải cách nuôi dạy con cái qua nhiều thế hệ” áp dụng cho cả những khuôn mẫu tốt và xấu.
Một lời giải thích cho việc nuôi dạy con cái giống như cách của cha mẹ bạn, được gọi là học tập xã hội. Khá đơn giản thế này: Chúng ta học hỏi từ việc quan sát và bắt chước những người xung quanh, đôi khi thậm chí không nhận ra mình đang làm gì. Đặc biệt là trong những thời điểm hỗn loạn. Khi chúng ta mệt mỏi, tức giận hoặc sợ hãi. Chúng ta có thể quay lại những hành vi đã ăn sâu đó.
Ví dụ nhỏ
Cô Martha Nieset là người sáng lập một công ty du lịch dành cho các bà mẹ. Cô ấy cố gắng không tỏ ra quá hống hách với con cái. Chẳng hạn, nếu con trai cô chống lại việc rửa bát, cô sẽ muốn nói điều gì đó như “Này, mẹ nghe con không muốn phải rửa bát vào lúc này. Nhưng mẹ thấy đây là một việc khá quan trọng.” Hoặc cô ấy thậm chí sẽ lắng nghe lý do tại sao con trai mình muốn trì hoãn việc rửa chén và tìm ra một thỏa hiệp. Tuy nhiên, phản ứng một cách tự động của cô, đặc biệt là khi bị căng thẳng, nghe có vẻ khác: “Hey, chúng ta sẽ làm theo cách này.”
Sự truyền lại vi tế cách nuôi dạy con giữa các đời
Cách nuôi dạy con cái cũng có thể được truyền tải theo những cách khác. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những bậc cha mẹ bận tâm đến việc bị ngược đãi trong thời thơ ấu của họ có thể bị phân tâm đến mức bỏ qua những dấu hiệu đau khổ tinh tế của con mình. Những bậc cha mẹ phớt lờ hoặc coi thường nỗi đau thời thơ ấu của mình, vì ác cảm với những cảm xúc tiêu cực, có thể bỏ qua những tín hiệu tương tự từ con cái họ.
Có lẽ những bậc cha mẹ không thể điều chỉnh tốt cảm xúc của mình sẽ ít có khả năng đem lại cho con mình điều đó. Và do đó, những đứa trẻ đó cũng ít có thể phát triển khả năng đó.
Jay Belsky, giáo sư danh dự về phát triển con người tại UC Davis
Thói quen nuôi dạy con cái cũng có thể được truyền một cách gián tiếp. Rất nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến việc nuôi dạy con cái của một người. Tình trạng kinh tế xã hội. Các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Tình trạng sử dụng chất gây nghiện. Tất cả thường được chia sẻ giữa các thế hệ.
Một số trong số đó, chẳng hạn như sự thay đổi trong khả năng tự kiểm soát , mức độ khó chịu , ADHD và trầm cảm , thậm chí có thể bị ảnh hưởng một phần bởi di truyền. Trẻ em không bước vào thế giới như một tờ giấy trắng. Các thế hệ đi trước đã định hình chúng ngay từ đầu.
Làm sao để phá vỡ sự truyền tải cách nuôi dạy con
Tuy nhiên, tuổi thơ của bạn không nhất thiết phải quyết định vai trò làm cha mẹ của bạn. Tại sao một số bậc cha mẹ lại có thể phá vỡ chu kỳ này? Và những người khác dù rất quan tâm đến con nhưng lại gặp khó khăn để làm được điều tương tự?
Một lý do là việc biết những gì không nên làm không giống như biết những gì nên làm.
Xem thêm bài Dạy làm cha mẹ?
Các cha mẹ trẻ thiếu một hình mẫu để noi theo
Mọi người đặc biệt có xu hướng làm theo những hành vi của cha mẹ họ. Bao gồm những hành vi tiêu cực. Nếu không có một hình mẫu nào khác để noi theo thì những đứa trẻ sau này sẽ lại sống trong môi trường hành vi khá tương đồng như thế.
Chúng ta lớn lên mà không thấy nhiều điều về việc nuôi dạy con cái ngoài những gì chúng ta phải trải qua.
Các lời khuyên nuôi dạy con cái có thể hữu ích nhưng nó không thể thay thế cho việc quan sát trực tiếp. Rất nhiều người đã đọc nhiều tài liệu về cách nuôi dạy trẻ. Họ biết phải nói gì với trẻ nhưng không biết nên sử dụng ngôn ngữ cơ thể hay giọng điệu nào.
Do đó, điều thực sự có thể giúp mọi người thoát khỏi tấm gương của cha mẹ họ là tìm một người khác trong đời thực để bắt chước. Một hình mẫu hoặc ít nhất là một người có điểm mạnh đặc biệt bù đắp cho điểm yếu của cha mẹ họ.
Người xung quanh bạn có thể giúp phá vỡ sự lây truyền cách nuôi dạy con
Bạn có thể quan sát xung quanh, và có thể tìm ra câu trả lời cho cách nuôi dạy con mà mình mong muốn. Như quan sát ông bà, bạn bè, thầy cô. Cách họ dạy những đứa trẻ có thể đem đến một số gợi ý cho bạn.
Như khi bạn quan sát ở trường mầm non. Khi những đứa trẻ ra ngoài nghỉ giải lao. Cô giáo không chỉ bảo học sinh lấy áo khoác. Họ sẽ hỏi, “Con cần chuẩn bị những gì?”.
Người bạn đời của bạn, người cùng nuôi dạy con với bạn cũng có thể tác động đến cách nuôi dạy con vốn bị truyền tải từ cha mẹ bạn. Nếu họ không thích cách bạn cư xử với đứa trẻ, họ sẽ tự nhiên có động lực đưa ra phản hồi cho bạn.
Hãy suy ngẫm về trải nghiệm tuổi thơ của bạn
Phần lớn phản ứng của mọi người đối với hành vi của con cái họ thực chất là phản ứng đối với ký ức tuổi thơ của chính họ
Dr. Becky Kennedy
Cho dù người có tính cách tốt nhất thế giới, trong tiềm thức, bạn vẫn có thể lặp lại những sai lầm ngớ ngẩn của cha mẹ mình nếu bạn không tự mình chấp nhận chúng.
Giả như khi còn nhỏ bạn muốn có một món đồ chơi nhưng lại phải đối mặt với sự tức giận. Bây giờ bạn đã lớn và con bạn đang khóc xin ăn kem. Nếu bạn thấy mình phản ứng với sự gay gắt quá mức. Có thể đó là do bạn đã nội tâm hóa ý nghĩ rằng yêu cầu mọi thứ là điều đáng xấu hổ. Những mối liên hệ đó, những mối liên hệ mà chúng ta học được từ rất sớm đến nỗi chúng ta không nhận ra chúng, thật khó để buông bỏ.
Cái bạn cần làm là suy ngẫm về những trải nghiệm thời thơ ấu của bạn và tưởng tượng một cách chi tiết những gì cha mẹ bạn có thể đã làm khác đi. Nếu bạn hình dung ra phản ứng nhẹ nhàng của cha mẹ bạn khi bạn đòi đồ chơi. Có lẻ bạn sẽ không bị kích động như vậy trong cửa hàng kem. Và cuối cùng, bạn có thể trở thành người cha/mẹ mà bạn hằng mong ước.
Bạn có thể mắc sai lầm khi để tuổi thơ điều khiển bạn
Tuy nhiên, để tuổi thơ dẫn dắt việc nuôi dạy con cái của bạn đôi khi có thể khiến mọi người mắc phải sai lầm quá mức.
Các nhà nghiên cứu thường đặt phong cách nuôi dạy con cái vào một ma trận có hai trục: sự nồng nhiệt và kỳ vọng . Nhiều người có cha mẹ “kỳ vọng cao” nghiêng quá xa vào cách nuôi dạy con cái “dễ dãi” (yêu thương nhưng có quá ít giới hạn) và ngược lại. Một người mẹ, một người có nền giáo dục cực kỳ nghiêm khắc, đã nói với tôi rằng khi cô ấy áp dụng phương pháp nuôi dạy con thoải mái, cô ấy nhận thấy con mình bắt đầu hành động không đúng mực. Một người khác cho biết cô từng tránh xung đột bằng mọi giá vì bố mẹ cô đã cãi vã rất nhiều. Nhưng sau đó cô thấy mình trở thành một tấm thảm chùi chân.
Cha mẹ bỏ trốn khỏi cha mẹ và đôi khi cuối cùng lại quay lại chỗ cũ. Những nỗ lực của họ để tránh lời tiên tri có thể khiến nó trở thành hiện thực.
Marinus van IJzendoorn, một nhà tâm lý học giảng dạy tại Đại học College London và Đại học Monash của Úc, đã chỉ ra một vấn đề tiềm ẩn khác trong việc nuôi dạy con cái trong thời thơ ấu của bạn. Những người khao khát làm những điều khác biệt có thể với trải nghiệm tuổi thơ bản thân, một cách tự nhiên, không an tâm về việc nuôi dạy con cái của họ. Và họ có thể kết thúc cảm thấy kiệt sức và bất lực khi những nỗ lực của họ dường như không có kết quả.
Bạn cần đồng cảm với cha mẹ thay vì đổ lỗi
Cha mẹ của chúng ta, dù còn sống hay đã chết, thường không thể không ảnh hưởng lớn đến các quyết định của chúng ta. Nhưng có lẽ chìa khóa để không cảm thấy bị kiểm soát nằm ở cách bạn suy ngẫm về thời thơ ấu của mình. Không đổ lỗi cho cha mẹ mà là đồng cảm với họ
Khi ở vào hoàn cảnh tương tự, bạn có thể nhận ra việc trở thành người chăm sóc mà bạn mong muốn khó đến mức nào. Bạn có thể yêu ai đó một cách mãnh liệt nhưng đôi khi vẫn khiến họ thất vọng. Bạn có thể nghĩ tại sao cha mẹ bạn lại mắc phải những sai lầm đó. Có lẽ một phần là do quá trình giáo dục của chính họ. Và chỉ bằng cách nhận ra những điểm tương đồng của mình. Bạn có thể cảm thấy gần gũi hơn với họ.
Vẻ đẹp của quyền bẩm sinh đó là bạn có thể giữ lấy những đức tính tốt của cha mẹ mình trong khi buông bỏ những đức tính xấu. Phần lớn chúng ta đều ngưỡng mộ ở cha mẹ và muốn giữ gìn một số tính cách nào đó.
Lời kết
Lấy Benjamin Gilliom, người làm nghề hàn và chế tạo thép. Khi còn nhỏ, cha mẹ dạy anh thường xuyên giúp đỡ hàng xóm, bưng cơm cho các cặp vợ chồng già gần đó hoặc làm vườn cho những người vừa mới phẫu thuật. Bây giờ anh ấy lôi kéo các con mình vào những nỗ lực tương tự.
Vì vậy, nuôi dạy con theo cách riêng của bạn không có nghĩa là bắt đầu lại từ đầu. Nó có thể giống như việc tạo ra một bức tranh ghép. Học các bài học từ cha mẹ, bạn đời và bạn bè của bạn, sau đó sắp xếp lại chúng, lật ngược chúng lại, đánh dấu chúng ở lề. Phải thừa nhận rằng điều đó có thể lộn xộn, bực bội và không hoàn hảo. Nhưng nó cũng là sự giải phóng.
