Costa Rica, một đất nước nhận được hơn 99% điện năng từ năng lượng tái tạo. Nhưng điều đó vẫn chưa đủ. Họ vẫn chưa thể hài lòng với kết quả này. Tại sao?
Hiện tượng Costa Rica trong ngành năng lượng tái tạo
Hầu hết các nước trên thế giới vẫn sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Năng lượng này được cho là bẩn. Tuy nhiên đây lại là một vấn đề vẫn mang tính tranh cãi. Tại Costa Rica, gần như toàn bộ điện năng đến từ các nguồn năng lượng tái tạo trong gần một thập kỷ. Để có một cái nhìn dễ hình dung, ta nhìn qua nước Mỹ. Một đất nước được cho là cường quốc của năng lượng tái tạo. Họ chỉ tạo ra hơn 20% điện năng từ năng lượng tái tạo.
Costa Rica đã gây chú ý toàn cầu vào năm 2015 khi sản xuất 100% điện năng từ năng lượng tái tạo trong 75 ngày liên tiếp. Ngày nay, đất nước này liên tục nhận được khoảng 99% điện năng từ năng lượng tái tạo. Mặc dù vậy, nó không phải là một hệ thống hoàn hảo. Biến đổi khí hậu gây ra những rủi ro mới cho mạng lưới điện. Costa Rica còn rất nhiều việc phải làm để đưa thêm nhiều trang trại năng lượng mặt trời và gió vào hoạt động.
Tại sao Costa Rica thành công trong sử dụng năng lượng tái tạo?
The Verge đã nói chuyện với Kenneth Lobo Méndez, giám đốc kế hoạch và tính bền vững trong quản lý điện, và Marco Jiménez Chavez, một kỹ sư làm việc về kế hoạch mở rộng thế hệ tại cơ quan điện lực nhà nước Instituto Costarricture de Electricidad (ICE). Chúng tôi muốn biết điều gì đã dẫn đến sự thành công của đất nước trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và những vấn đề mà đất nước này phải giải quyết hiện nay trong một thế giới đang nóng lên.
Chúng tôi muốn biết điều gì đã dẫn đến sự thành công của đất nước trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và những vấn đề mà đất nước này phải giải quyết hiện nay trong một thế giới đang nóng lên.
Cuộc phỏng vấn này đã được chỉnh sửa để có độ dài và rõ ràng. Hầu hết cuộc trò chuyện được dịch từ tiếng Tây Ban Nha sang tiếng Anh.
Costa Rica sản xuất khoảng 99% điện năng từ các nguồn tái tạo. Làm thế nào đất nước này có thể làm được điều đó?
Kenneth Lobo Méndez: Bí quyết của thành tích này chủ yếu nằm ở việc lập kế hoạch.
Xác định công suất của các nguồn năng lượng khác nhau để bạn có thể có được bức tranh toàn cảnh về cách các nguồn lực khác nhau có thể phối hợp với nhau để có được một hệ thống tái tạo hoàn chỉnh. Vào mùa đông, khoảng thời gian sáu tháng từ tháng 6 đến tháng 12, nhiều nhà máy thủy điện bị dư thừa dòng chảy. Đó là khi chúng ta có ít gió nhưng lại có nhiều thủy điện hơn. Và sau đó vào mùa hè, chẳng hạn như từ tháng 12 đến tháng 5, có lẽ chúng ta có thủy điện thấp. Vì vậy cần các nguồn năng lượng khác bổ sung cho nguồn điện đó. Như là năng lượng gió, sinh khối và địa nhiệt.
Tại sao Costa Rica phụ thuộc nhiều vào thủy điện, nguồn cung cấp 73% sản lượng điện?
Kenneth Lobo Méndez: Có hai lý do chính tại sao thủy điện lại quan trọng ở nước này. Thứ nhất là do có nhiều tài nguyên thủy điện. Costa Rica nằm trong vùng nhiệt đới có lượng mưa lớn. Và chúng tôi cũng có sự khác biệt về địa hình, độ cao để sản xuất điện.
Một điều nữa là những người sáng lập đã có tầm nhìn. Có một đạo luật vào năm 1949 [thành lập ICE] quy định rằng đất nước nên phát triển các nguồn tài nguyên tự nhiên để cung cấp điện. Thủy điện là nguồn năng lượng duy nhất hay nói là công nghệ năng lượng tái tạo duy nhất hiện có vào thời điểm đó.
Quan điểm của Costa Rica về sự tàn phá sinh thái của năng lượng tái tạo
Ngày nay chúng ta có lẻ đã biết, năng lượng sạch thực sự không phải sạch.
Sự tàn phá sinh thái của ngành năng lượng tái tạo
Nếu phát triển ngành năng lượng tái tạo từ thủy điện thì sẽ có hệ quả của việc phá rừng, ngăn dòng chảy tự nhiên, phá hủy sự điều tiết nước giữa các mùa của tự nhiên, hủy diệt hệ sinh thái sông nước.
Điều đó cũng tương tự ở năng lượng mặt trời. Mặt dù đây là ngành năng lượng không có khói thải. Không cần đào móc tài nguyên hay thay đổi hệ sinh thái. Nhưng các tấm pin năng lượng mặt trời đang trở thành nguồn ô nhiễm không thể xử lý. Chúng tồn tại rất lâu, nhiễm độc nguồn nước ngầm. Chúng ta không thể đốt hủy nó, cũng không thể chôn nó xuống đất.
Có vẻ khả dĩ nhất là năng lượng gió. Ngành sản xuất năng lượng tái tạo này chỉ cần một ít dầu nhớt cho các tua-bin. Để có thể lấy năng lượng từ gió cần có các vùng đất rộng lớn đầy gió. Và các cánh quạt cũng có thể tàn sát các loài chim.
Quan điểm của Costa Rica
Kenneth Lobo Méndez: Quy hoạch cần có các khía cạnh xã hội và môi trường. Điều này rất quan trọng. Ngay từ khi bắt đầu dự án, chúng tôi đã thu hút cộng đồng và tất cả các bên liên quan tham gia vào dự án. Chúng tôi biết rằng có lẽ điều này sẽ đắt hơn một chút. Tuy nhiên, với quan điểm này, dự án sẽ có rủi ro thấp hơn. Và chúng tôi có thể đáp ứng các yêu cầu về môi trường và xã hội của mình.
Đây là một câu trả lời mang tính chung chung, không trực tiếp về ngành sản xuất năng lượng tái tạo của Costa Rica. Tất nhiên chúng ta không thể đòi hỏi nhiều hơn ở ông ấy.
Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến sản xuất điện ở Costa Rica như thế nào?
Đó là một thách thức lớn, làm thế nào để quản lý nguồn tài nguyên thủy điện trong tương lai.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng. Trong ngắn hạn, các tác động sẽ không đáng kể. Trong trung hạn, như năm 2030, ở phía Bắc Costa Rica lượng mưa sẽ giảm. Hầu hết công suất thủy điện của đất nước nằm ở phía bắc. Vì vậy, chắc chắn nó sẽ bị ảnh hưởng.
Nhà máy sản xuất bị ảnh hưởng nặng nhất có lẻ là nhà máy thủy điện Arenal. Nhà máy Arenal là nhà máy thủy điện quan trọng nhất của Costa Rica. Và hơn hết là nó sẽ nằm ở khu vực lượng mưa giảm nhiều nhất khi có biến đổi khí hậu.
Về lâu dài, giải pháp của Costa Rica để duy trì ổn định năng lượng tái tạo là gia tăng sản lượng thủy điện ở phía Tây và phía Nam đất nước. Chủ yếu là do mưa sẽ nặng hạt hơn, dữ dội hơn ở khu vực đó. Tuy nhiên thời điểm hiện tại, Costa Rica chưa sẵn sàng cho việc sử dụng lượng nước mưa ở đó.
Giải pháp của Costa Rica đối với thách thức của năng lượng tái tạo
Đa dạng hóa.
Vấn đề với hệ thống năng lượng tái tạo là Costa Rica cũng cần phải đa dạng hóa để không chỉ phụ thuộc vào nguồn nước sẵn có. Họ có thể tránh rủi ro đó và chia sẻ rủi ro với các nguồn năng lượng khác. Thủy điện vẫn sẽ chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu năng lượng của đất nước. Nhưng các nguồn năng lượng mới sẽ được bổ sung vào hệ thống. Ví dụ: năng lượng mặt trời và gió. Một nguồn quan trọng khác là địa nhiệt vì đây là nguồn năng lượng tái tạo duy nhất không phụ thuộc vào sự biến đổi khí hậu.
Có một vấn đề là thủy điện không có độ biến thiên giống như gió mặt trời. Hay nói ngược lại là năng lượng mặt trời, gió không có sự ổn định như thủy điện. Vì vậy, có trường hợp chúng ta nhận được nhiều năng lượng từ mặt trời và gió hơn và ngược lại. Hệ thống năng lượng cần phải tiếp nhận điều đó và có khả năng thay đổi, điều chỉnh, dự trữ. Và có lẻ đó là lúc pin cũng rất quan trọng.
El Niño và hạn hán gây ra những ảnh hưởng gì vào năm 2023?
Kenneth Lobo Méndez:
Có hai tác động mà El Nino gây ra cho đất nước. Đầu tiên là về phía cầu vì khí hậu nóng hơn nên mọi người đều sử dụng điều hòa và nhu cầu điện ngày càng cao.
Tác động khác là lượng thủy điện giảm đáng kể. Không chỉ ở nhà máy thủy điện Arenal mà còn ở các nhà máy điện khác trên cả nước. Chúng tôi đã giảm 16% lượng nước vào các hồ thủy điện.
Vào mùa mưa, các hồ chứa nước ta thường phục hồi. Tuy nhiên, chúng ở mức cực thấp vào năm 2023. Vì vậy, mối quan tâm chính của chúng tôi là mùa nóng năm 2024 sẽ hơi phức tạp một chút.
Hạn hạn có dẫn đến gia tăng nhu cầu tiêu thụ năng lượng hóa thạch?
Kenneth Lobo Méndez: Chúng ta cần có bảo hiểm cho thời kỳ không có năng lượng xanh, không có thủy điện. Vì vậy, chúng tôi nhận được một tỷ lệ nhỏ điện từ các nhà máy nhiệt điện diesel. Nhưng chỉ để dự phòng.
Người ta nghi ngờ rằng nhu cầu tiêu thụ năng lượng hóa thạch sẽ tăng vào năm 2024 do năng lượng tái tạo Costa Rica giảm, ở đây cụ thể hơn là thủy điện. Một nguồn tài nguyên khác mà chúng ta có thể khai thác là điện từ thị trường điện khu vực với các nước Trung Mỹ. Tuy nhiên, vì chúng ta ở cùng khu vực nên họ cũng có những vấn đề tương tự. Họ cũng có thủy điện thấp; không có nhiều tài nguyên trong khu vực để chia sẻ.
Sự tồn tại một công ty năng lượng quốc gia ICE có khiến việc phát triển năng lượng tái tạo dễ dàng?
Việc phát triển, quy hoạch năng lượng ở Costa Rica bị nắm giữ bởi công ty ICE. Đây là công ty nhà nước. Nó sẽ dẫn đến một số e ngại về sự độc quyền, lũng đoạn thị trường, thiếu cạnh tranh. Đây là một e ngại chung. Và dĩ nhiên nó có đủ cơ sở về mặt lịch sử, kinh tế học.
Ở Việt Nam, chúng ta cũng chứng sự tồn tại tương tự là tổng công ty điện lực EVN. Các vấn đề mâu thuẫn lợi ích giữa EVN và người dùng. Lợi hay hại khi để EVN khống chế thị trường điện cũng nhiều lần được các đại biểu Quốc Hội đưa lên mổ xẻ, phân tích.
Ở Mỹ, thì chúng ta chứng kiến sự tham gia của rất nhiều công ty tư nhân vào thị trường điện.
Tuy nhiên, cũng có một mặt tích cực khi ICE khống chế thị trường điện ở Costa Rica. Đây cũng là một lợi thế chung của mô hình quản lý tập trung. Đó là nó có thể lập kế hoạch cho đất nước theo tầm nhìn chính phủ. Họ chỉ bán những thứ họ cần bán. Ít chịu sự chi phối ảnh hưởng của các bên liên quan khác. Quá trình lập và thực hiện kế hoạch cũng sẽ đơn giản hơn nhiều.
