Trước bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng tại Châu Âu. Nhiều nước đang mong chờ vào nguồn năng lượng thay thế. Như năng lượng hạt nhân, gió, mặt trời… ở các nước trong khu vực. Hãy cùng tìm hiểu về hiện trạng ngành năng lượng hạt nhân của Pháp.
Emmanuel Macron hình dung một sự phục hưng của ngành năng lượng hạt nhân quốc gia. Lò phản ứng đầu tiên của Pháp phải tồn tại qua mùa đông.
Ưu điểm của ngành năng lượng hạt nhân của Pháp
Nhìn về một số phương diện. Năng lượng hạt nhân dường như được thiết kế riêng cho thời đại ngày nay. Nó thải ra gần như là zero carbon. Cung cấp điện tải cơ bản đáng tin cậy. Trong khi năng lượng mặt trời hay năng lượng gió không ổn định. Và không như nhiên liệu hoá thạch. Năng lượng hạt nhân không phụ thuộc vào các nhà độc tài như Vladimir Putin. Người đã cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên của Nga sang châu Âu.
Sự cố Fukushima dần bị lãng quên
Với những ký ức về sự cố rò rỉ ở nhà máy điện hạt nhân Fukushima ở Nhật Bản. 11 năm trước. Đang phai nhạt dần. Các quốc gia từ Anh đến Ấn Độ đang coi phân hạch là một phần quan trọng trong cơ cấu năng lượng tương lai của họ. Ngay cả nước Đức. Nơi luôn hoài nghi về hạt nhân. Trước đây đã quyết định đóng băng các lò phản ứng hạt nhân của mình sau thảm họa đó. Vào tháng 10/2022, chính phủ nước này cảm thấy buộc phải kéo dài tuổi thọ của ba lò phản ứng còn lại cho đến tháng 4 năm 2023.
Hiện trạng yếu kém của ngành năng lượng hạt nhân của Pháp
Lẽ ra Pháp đã được hưởng tất cả những lợi ích của năng lượng hạt nhân. Với 56 lò phản ứng chiếm khoảng 70% công suất phát điện quốc gia. Tỷ lệ cao nhất trên thế giới và gấp ba lần của Mỹ.
Thay vào đó, sau một thập kỷ quản lý yếu kém và các tín hiệu lẫn lộn về chính trị. Ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân của Pháp đang cố gắng hết sức để không sụp đổ. Một phần ba số các lò phản ứng của Pháp không hoạt động. Do bảo trì và các vấn đề kỹ thuật khác. Các chuyên gia cảnh báo về khả năng mất điện trong đợt lạnh cực độ vào cuối mùa đông năm 2022. Để đáp ứng nhu cầu, Pháp phải nhập khẩu điện đắt tiền từ Đức.
Nhà điều hành các lò phản ứng do nhà nước quản lý, EDF, đang được tái quốc hữu hóa hoàn toàn để cứu nó khỏi phá sản. Ông chủ mới được bổ nhiệm của công ty là Luc Rémont. Ông nói về một “cuộc khủng hoảng nghiêm trọng”.
Châu Âu đang nhìn trông đợi vào phát triển năng lượng hạt nhân của Pháp
Châu Âu đang trông cậy vào ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân của Pháp. Để giải quyết các trở ngại trong hệ thống năng lượng đang gặp khó khăn của lục địa vào mùa đông này. Emmanuel Macron, tổng thống Pháp, đang trông cậy vào sự phục hưng hạt nhân quốc gia. Nói rộng hơn, thành công của nó có thể quyết định. Liệu những nước theo chân năng lượng hạt nhân trên thế giới coi kinh nghiệm của Pháp là một tấm gương hay một câu chuyện cảnh báo.
Nguyên nhân lúc đầu thúc đẩy ngành năng lượng hạt nhân của Pháp
Để hiểu được tình trạng khó khăn hiện tại của ngành hạt nhân của Pháp. Chúng ta cần quay trở lại nguồn gốc của nó trong cú sốc dầu mỏ năm 1973. Vào thời điểm đó, hầu hết các nhà máy điện của Pháp đều chạy bằng dầu mỏ. Khi nhiên liệu trở nên khan hiếm. Các chính trị gia Pháp kết luận rằng. Để thực sự có chủ quyền, đất nước cần một nguồn năng lượng mà nó có thể kiểm soát. Năng lượng hạt nhân dường như là tấm vé duy nhất.
Thuận lợi của sự phát triển khởi đầu
Pháp đã biết công nghệ này. Họ đã chế tạo bom nguyên tử và tàu ngầm hạt nhân. Họ cũng tự hào có một đội ngũ kỹ sư gắn kết. Hầu hết trong số họ đã học cùng một trường đại học École Polytechnique. Và hệ thống chính trị tập trung của đất nước đã cho phép cơ quan hành pháp đầy quyền lực thông qua chương trình đầy tham vọng mà không cần tham khảo ý kiến nhiều với công chúng Pháp hoặc các đại diện dân cử của họ.
Sự tăng tốc nhanh chóng này có những lợi thế lớn. Nó cho phép Pháp tận hưởng cái mà các loại hình công nghiệp gọi là “hiệu ứng hạm đội”. Việc xây dựng một lò phản ứng năng lượng hạt nhân cực kỳ phức tạp và đòi hỏi phải vừa học vừa làm. Miễn là bạn tiếp tục làm. Chuyên môn sẽ phát triển, giúp mỗi dự án mới trở nên dễ dàng hơn. Từ năm 1974 đến cuối những năm 1980, EDF đã đưa các lò phản ứng vào hoạt động với nhịp độ lên đến sáu lò một năm. Các đội xây dựng di chuyển nhanh chóng từ nhà máy này sang nhà máy khác.
Các nan đề trong quá trình phát triển năng lượng hạt nhân của Pháp
Tái trang bị quy mô lớn
Tuy nhiên, cách tiếp cận của Pháp đã tạo ra một số vấn đề kéo dài. Về khía cạnh kỹ thuật. Việc xây dựng nhiều công trình trong thời gian ngắn đồng nghĩa với việc thời hạn tái trang bị quy mô lớn (10 năm một lần) của các lò phản ứng sẽ đến cùng lúc. Và vì chúng được chế tạo theo cùng một tiêu chuẩn. Các vấn đề phát hiện ở một nơi sẽ dẫn đến việc sửa chữa một loạt ở những nơi khác. Kết quả là. “Hệ số tải” của các lò phản ứng Pháp. Là thước đo xem một nhà máy có hoạt động hết công suất hay không. Hệ số này dao động ở mức 60% hoặc hơn, so với hơn 90% ở Mỹ.
Vào năm 2021, 5.810 ngày phản ứng bị mất do ngừng hoạt động. Trong đó gần 30% là không có kế hoạch. Theo “Báo cáo tình trạng ngành công nghiệp hạt nhân thế giới”, một ấn phẩm độc lập. Những lần tái trang bị mới nhất tiếp tục để lộ những bất ngờ không mong muốn. Một năm trước, EDF đã phát hiện ra các vết nứt do ăn mòn, trong hệ thống làm mát lõi khẩn cấp của một số lò phản ứng năng lượng hạt nhân. Khiến công ty phải đóng cửa 16 lò trong số đó. 3 lò đã được bật lại; 13 lò còn lại không hoạt động.
Thiếu tính trách nhiệm, đầy tính chuyên chế
Trong khi đó, với sơ suất và rất ít trách nhiệm. Ngành năng lượng hạt nhân nhanh chóng trở thành chuyên chế, được đặc trưng bởi tư duy nhóm. Theo lời của một người từng là người trong cuộc. Là “thiếu tính tự vấn nghiêm trọng”. Điều này dẫn đến một số quyết định kinh doanh tồi tệ.
Vào đầu những năm 2000, Framatome, công ty xây dựng lò phản ứng cho EDF, đã phát triển tham vọng của riêng mình. Dưới sự quản lý mới, và một cái tên mới, Areva. Framatome đã ký hợp đồng với Phần Lan để xây dựng một loại nhà máy mới. Được gọi là lò phản ứng nước áp lực châu Âu (EPR). Được phát triển cùng với Siemens, một tập đoàn của Đức. Không chịu thua kém, EDF quyết định xây dựng EPR tại Flamanville. Và bán những EPR khác cho Trung Quốc và Anh.
Ngân sách tăng ngoài dự tính nhiều lần
Cả Areva và EDF đều bắt đầu xây dựng trước khi họ biết chính xác họ sẽ xây dựng cái gì và chi phí bao nhiêu. Như thường xảy ra khi người Pháp và người Đức hợp tác. EPR là một con quái vật cực kỳ phức tạp. Nhất là vì nó phải làm hài lòng các thanh sát viên hạt nhân của cả hai nước. Kết quả cuối cùng là cả hai lò phản ứng đều chưa sản xuất được nhiều điện. Cả hai đều vượt quá ngân sách. Dự án của Phần Lan, tại Olkiluoto, đã phá sản. Areva, đã bị EDF tiếp quản vào năm 2017. Chi phí của Flamanville đã tăng từ mức giá ban đầu là 3,3 tỷ euro (khi đó là 4,8 tỷ đô la) lên 19 tỷ euro và còn tiếp tục tăng.
Cản trở về mặt chính trị
Cuối cùng. Việc bỏ qua cơ quan lập pháp vốn có thể đẩy nhanh mọi thứ lúc đầu. Nhưng lại khiến chính sách hạt nhân của Pháp dễ bị tổn thương hơn trước những cơn gió chính trị. Năm 2012, François Hollande, chủ tịch đảng Xã hội, đã thuyết phục Đảng Xanh ủng hộ chiến dịch tranh cử tổng thống của ông. Đổi lấy lời hứa đóng cửa hai lò phản ứng lâu đời nhất ở Fessenheim, gần biên giới Đức. Và hạn chế năng lượng hạt nhân trong mạng lưới điện của đất nước ở mức 50% trước năm 2025. Đồng nghĩa với việc đóng cửa tới 20 lò phản ứng.
Ông Hollande đã giữ lời hứa đầu tiên nhưng không giữ lời hứa thứ hai. Tuy nhiên, xu thế ngừng hoạt động nhiều lò phản ứng hơn đã giúp đảo ngược hiệu ứng hạm đội (xây dựng thần tốc).
Đảo ngược khuynh hướng cắt giảm năng lượng hạt nhân
Ông Macron giờ đây muốn đảo ngược khuynh hướng cắt giảm năng lượng hạt nhân. Tổng thống Pháp đã tuyên bố rằng nước này sẽ bắt đầu xây dựng lại các lò phản ứng mới: ít nhất là 6 và có thể lên đến 14 nếu mọi việc suôn sẻ. Ông tuyên bố: “Chúng ta phải nắm bắt được sợi dây của cuộc phiêu lưu vĩ đại của năng lượng hạt nhân dân sự”. Ngoại trừ những trục trặc pháp lý vào phút cuối. Nhà nước Pháp sẽ có toàn quyền kiểm soát EDF trong vòng hai tuần. Tái tạo sự thống nhất, như người Pháp thường nói. Emmanuel Autier của BearingPoint, một chuyên gia tư vấn, giải thích: “Nhà nước hiện đã hoàn toàn chịu trách nhiệm”.
Khó khăn của ông Rémont, giám đốc EDF
Nhiệm vụ tiếp theo, khó khăn hơn dành cho sếp của EDF (người được chính tổng thống chọn), ông Rémont. Ông ta phải đưa càng nhiều lò phản ứng đã đóng cửa hoạt động trở lại càng tốt. EDF đã cam kết sẽ đưa hầu hết các lò vào hoạt động vào tháng 1. Điều này có vẻ đầy tham vọng. Giám đốc điều hành mới cũng phải đối phó với hóa đơn mất điện và mức trần của chính phủ đối với việc tăng thuế áp đặt để ngăn chặn sự tức giận về giá năng lượng cao. Điều này, cộng với yêu cầu bán một số năng lượng với giá chiết khấu cho các nhà cung cấp, có thể khiến edf thiệt hại tổng cộng 42 tỷ euro trong năm nay. Theo tính toán của Moody’s, một cơ quan xếp hạng.
Với khoản nợ ròng đã ở mức 90 tỷ euro, tăng từ khoảng 70 tỷ euro một năm trước. Ông Rémont sẽ phải thuyết phục nhà nước Pháp cung cấp thêm vốn cho công ty để trang trải cho đợt tái trang bị lớn sắp tới. Có thể tiêu tốn 50 tỷ-60 tỷ euro. Và tất cả các lò phản ứng năng lượng hạt nhân mới của Macron cũng vậy. Và ông ấy phải thuyết phục những người thực thi cạnh tranh của EU chấp nhận viện trợ của nhà nước Pháp cho EDF. Cũng như chấp nhận rằng edf không tự tách ra bằng cách bán hoạt động kinh doanh năng lượng tái tạo toàn cầu đang sinh lãi của mình.
Cải tiến các lò phản ứng mới phiên bản EPR2
Khó khăn tiếp theo là xây dựng các lò phản ứng mới. Các kỹ sư của edf đang làm việc trên một thiết kế mới, được gọi là epr2, đây là nỗ lực học hỏi từ những sai lầm trước đó và đơn giản hóa phiên bản đầu tiên. Trước đây họ đã phải bỏ nhiều bộ phận cần thiết để tuân thủ các quy tắc của Đức. Các thành phần sẽ được tiêu chuẩn hóa. Chẳng hạn, thay vì 13.309 vòi và van khác nhau, epr2 sẽ chỉ có 1.205, theo kế hoạch hiện tại. Và nó được cho là sẽ được xây dựng theo cặp, chỉ có 18 tháng kể từ khi bắt đầu xây dựng lò phản ứng thứ nhất và thứ hai.
Nhiều giải pháp được EDF thực thi
Để đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ, EDF đã bổ sung một người đứng đầu có kinh nghiệm vào ban điều hành của mình. Với vai trò này, Alain Tranzer, cựu giám đốc sản xuất ô tô, đã đưa ra “Kế hoạch xuất sắc”. Củng cố hệ sinh thái của các công ty liên quan đến hạt nhân. Số hóa ngành công nghiệp tương tự một cách đáng ngạc nhiên và giới thiệu cách quản lý dự án tốt hơn.
Là một phần của kế hoạch, vào tháng 10, EDF và các đối tác của mình đã mở một trường học dành cho thợ hàn. Dạy học sinh cách liên kết các đường ống dài 370 km hoặc hơn của một lò phản ứng chặt chẽ; Tại thời điểm này, những chuyên gia như vậy đang khan hiếm ở Pháp đến nỗi edf đã phải đưa họ đến với chi phí cao từ Mỹ và Canada. Kế hoạch của ông Tranzer cũng kêu gọi thành lập Đại học Thương mại Hạt nhân, mở giảng đường vào tháng Tư.
Tương lai nào cho năng lượng hạt nhân của Pháp?
Thời gian nghiên cứu không đủ
Không phải ai cũng bị thuyết phục về chiến lược mới. Mycle Schneider, điều phối viên của báo cáo về tình trạng của ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân, cho biết: “Họ đang mắc lại sai lầm tương tự khi bắt đầu trước khi hoàn thành kỹ thuật chi tiết. EDF có thể đã đầu tư hơn 1 triệu giờ kỹ sư vào EPR2, nhưng có thể cần thêm 19 triệu giờ nữa để tinh chỉnh thiết kế. Ngay cả các chuyên gia của chính phủ cũng nghi ngờ về việc liệu EDF có thể cung cấp sáu EPR2 đúng thời hạn và ngân sách hay không.
Giá thành quá cao
Trong một bản ghi nhớ nội bộ bị rò rỉ từ cuối năm 2021. Họ cảnh báo rằng cặp đầu tiên có thể không sẵn sàng trước năm 2043 chứ không phải năm 2035 như đã hứa. Và có thể tiêu tốn 21 tỷ euro, thay vì 17 tỷ euro-18,5 tỷ euro. Cour des Comptes, văn phòng kiểm toán của Pháp, đã tính toán rằng vào năm 2019, một megawatt giờ (mwh) điện hạt nhân tiêu tốn gần 65 euro (có tính đến chi phí xây dựng). EPR2 có thể sản xuất nó với giá rẻ hơn. Nhưng chắc chắn không phải ở mức tương ứng €15 và €46 mà người Tây Ban Nha và người Đức đã trả cho mỗi mwh năng lượng mặt trời.
Dọn đường chính trị và truyền thông cho dự án không còn dễ dàng
Và việc tái tạo các luồng gió truyền thông thuận chiều đã giúp Pháp khởi động hiệu ứng hạm đội trong những năm 1970 và 1980 sẽ không dễ dàng. Mặc dù vẫn có trường cơ khí hàn và đại học hạt nhân mới. Nhưng Pháp không còn là cường quốc công nghiệp như trước đây. Khiến số lượng ứng viên bị hạn chế. Ngoài 220.000 người đã làm việc trong lĩnh vực này, có thể khó tuyển dụng được những công nhân lành nghề cần thiết.
Các cuộc biểu tình có thể bùng nổ
Và mặc dù danh tiếng của năng lượng hạt nhân đang được cải thiện. Hai phần ba người Pháp nghĩ rằng nó có tương lai, (con số này vào năm 2016 là 1/2). Các cuộc biểu tình ở địa phương có thể xảy ra gần các nhà máy được đề xuất. Nicolas Goldberg của Colombus Consulting, một công ty tư vấn, cảnh báo: “Chúng ta phải rất khiêm tốn về khả năng xây dựng các lò phản ứng mới. Đối với người Pháp, một dân tộc không nhượng bộ, đó có thể là bài kiểm tra khó khăn nhất”.
