Siêu lạm phát là gì, hãy cùng VNNews.info tìm hiểu về các nguyên nhân và ảnh hưởng của nó nhé.
Siêu lạm phát xảy ra khi giá hàng hóa và dịch vụ tăng hơn 50% mỗi tháng. Với tốc độ đó, một ổ bánh mì có thể có giá một đồng vào buổi sáng và gấp đôi vào buổi chiều.
Siêu lạm phát là rất hiếm. Vào năm 2022, Hoa Kỳ đã trải qua tình trạng lạm phát gia tăng. Tính đến tháng 5 năm 2022, giá tiêu dùng đã tăng khoảng 8% so với cùng kỳ năm ngoái. Mặc dù con số này đáng báo động và thực sự đã gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với nhiều người Mỹ. Nhưng còn lâu mới tiến tới siêu lạm phát.
Mức độ nghiêm trọng của việc tăng giá của siêu lạm phát chính là điểm khác biệt so với các loại lạm phát khác. Mức độ nhẹ hơn là lạm phát phi mã (galloping inflation). Với mức tăng vật giá khoảng 10% hoặc hơn mỗi năm.
Nguyên nhân
Có hai nguyên nhân chính: tăng cung tiền và lạm phát do cầu kéo. Điều thứ nhất xảy ra khi chính phủ của một quốc gia bắt đầu in tiền để trả cho chi tiêu của mình. Khi nó làm tăng cung tiền, giá cả tăng lên như trong lạm phát thông thường.
Nguyên nhân thứ hai, lạm phát do cầu kéo. Xảy ra khi nhu cầu tăng vượt xa nguồn cung, đẩy giá cao hơn. Điều này xảy ra do chi tiêu của người tiêu dùng tăng lên do nền kinh tế đang phát triển. Xuất khẩu tăng đột ngột hoặc chi tiêu của chính phủ nhiều hơn.
Hai nguyên nhân này thường đi chung với nhau. Thay vì thắt chặt nguồn cung tiền để ngăn chặn lạm phát, chính phủ lại tiếp tục in thêm tiền. Với quá nhiều tiền tung ra, giá cả sẽ tăng vọt. Một khi người tiêu dùng nhận ra những gì đang xảy ra, họ nghĩ rằng lạm phát sẽ kéo dài. Do đó họ lại mua nhiều hơn để tránh phải mua giá cao hơn sau này. Nhu cầu quá mức đó làm trầm trọng thêm lạm phát. Thậm chí còn tồi tệ hơn nếu người tiêu dùng dự trữ hàng hóa và tạo ra tình trạng thiếu hụt.
Ảnh hưởng
Khi bắt đầu siêu lạm phát, hành vi của người tiêu dùng sẽ điều chỉnh theo. Để tránh phải trả nhiều tiền hơn cho hàng hóa vào ngày hôm sau, mọi người bắt đầu tích trữ. Việc đó tạo ra sự thiếu hụt hàng hoá. Nguồn cung cấp hàng ngày này trở nên khan hiếm và đắt đỏ hơn, và nền kinh tế sụp đổ.
Mọi người mất tiền tiết kiệm khi tiền mặt mất giá trị. Vì lý do đó, người già thường là đối tượng chịu nhiều tổn thất nhất. Chẳng mấy chốc, các ngân hàng và người cho vay phá sản vì các khoản cho vay của họ mất giá trị. Họ hết tiền khi mọi người ngừng gửi tiền.
Siêu lạm phát khiến giá trị của đồng tiền giảm mạnh trên thị trường ngoại hối. Các nhà nhập khẩu của quốc gia ngừng kinh doanh khi chi phí hàng hóa nước ngoài tăng vọt. Thất nghiệp gia tăng khi các công ty đóng cửa. Doanh thu thuế của chính phủ giảm và nhà nước gặp khó khăn trong việc cung cấp các dịch vụ cơ bản. Chính phủ in thêm tiền để thanh toán các chi phí, làm tình hình trầm trọng thêm.
Có hai nhóm hưởng lợi trong siêu lạm phát. Đầu tiên là những người đã vay tiền. Khi đồng tiền sụt giá khiến khoản nợ của họ trở nên vô giá trị và gần như bị xóa sổ. Các nhà xuất khẩu cũng là người hưởng lợi. Giá trị đồng nội tệ giảm làm cho hàng xuất khẩu rẻ hơn so với các đối thủ cạnh tranh nước ngoài. Ngoài ra, các nhà xuất khẩu nhận được ngoại tệ cứng, tăng giá trị khi đồng nội tệ giảm giá.
Siêu lạm phát ở Weimar Đức
Ví dụ nổi tiếng nhất về siêu lạm phát là trong thời kỳ Cộng hòa Weimar ở Đức vào những năm 1920. Qua Chiến tranh thế giới thứ nhất, số lượng tiền giấy của Đức đã tăng lên gấp bốn lần. Đến cuối năm 1923, nó đã tăng lên hàng tỷ lần. Từ khi chiến tranh bùng nổ cho đến tháng 11 năm 1923, Reichsbank của Đức đã phát hành 92,8 triệu tiền mark. Trong thời kỳ đó, giá trị của tiền mark đã giảm từ khoảng 4 mark/USD xuống còn 1 nghìn tỷ mark/USD.
Lúc đầu, sự kích thích tài chính này đã làm giảm chi phí xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế.
Khi chiến tranh kết thúc, quân Đồng minh đã dồn món nợ 132 tỷ mark cho Đức. Sản xuất suy sụp, dẫn đến thiếu hụt hàng hóa, đặc biệt là lương thực. Do lượng tiền mặt dư thừa trong lưu thông. Hàng hóa ít. Giá của các mặt hàng hàng ngày tăng gấp đôi sau mỗi 3,7 ngày. Tỷ lệ lạm phát là 20,9% mỗi ngày. Nông dân và những người khác sản xuất hàng hóa làm ăn phát đạt. Nhưng hầu hết mọi người hoặc sống trong nghèo đói hoặc rời bỏ đất nước.
Siêu lạm phát ở Venezuela
Ví dụ gần đây nhất về siêu lạm phát là ở Venezuela. Giá cả đã tăng 41% trong năm 2013 và đến năm 2018, lạm phát ở mức 65.000%. Năm 2017, chính phủ đã tăng cung tiền lên 14%. Chính phủ đang quảng bá một loại tiền điện tử mới, “Petro”. Đồng bolivar đã mất gần như toàn bộ giá trị của nó so với đồng đô la Mỹ. Tỷ lệ thất nghiệp tăng lên hơn 20%, tương tự như tỷ lệ của Hoa Kỳ trong thời kỳ Đại suy thoái.
Làm thế nào mà Venezuela lại rơi vào một mớ hỗn độn như vậy? Cựu Tổng thống Hugo Chávez đã thiết lập các biện pháp kiểm soát giá đối với thực phẩm và thuốc men. Nhưng giá bắt buộc thấp đến mức buộc các công ty trong nước phải ngừng kinh doanh. Đáp lại, chính phủ trả tiền cho hàng nhập khẩu. Năm 2014, giá dầu giảm mạnh, làm xói mòn doanh thu của các công ty dầu mỏ thuộc sở hữu của chính phủ. Khi chính phủ hết tiền mặt, chính phủ bắt đầu in thêm.
Tính đến năm 2016, khoản nợ nước ngoài của Venezuela là khoảng 100 tỷ USD. Tỷ lệ lạm phát hàng năm đối với giá tiêu dùng ở mức 2.300% vào đầu năm 2020. Với sự sụp đổ liên tục của nền kinh tế, quốc gia này đang phải đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng về trả nợ. Đến cuối năm 2021, Venezuela tiếp tục bị siêu lạm phát.
Siêu lạm phát ở Zimbabwe
Zimbabwe đã trải qua siêu lạm phát từ năm 2004 đến 2009. Chính phủ đã in tiền để chi trả cho cuộc chiến ở Congo. Ngoài ra, hạn hán và nông trại bị tịch thu đã hạn chế việc cung cấp thực phẩm và các hàng hóa sản xuất tại địa phương. Kết quả là, siêu lạm phát tồi tệ hơn ở Đức. Tỷ lệ lạm phát là 98% một ngày và giá cả tăng gấp đôi sau mỗi 24 giờ. Nó cuối cùng đã kết thúc khi quốc gia ngừng sử dụng tiền tệ và thay thế nó bằng một hệ thống sử dụng nhiều loại ngoại tệ, chủ yếu là đô la Mỹ.
Siêu lạm phát ở Mỹ
Lần duy nhất Hoa Kỳ bị siêu lạm phát là trong Nội chiến (1861~1865) khi chính phủ Liên minh miền Nam in tiền để chi trả cho chiến tranh. Nếu siêu lạm phát tái diễn ở Hoa Kỳ, chỉ số giá tiêu dùng sẽ đo lường nó. Tỷ lệ lạm phát hiện tại cho thấy Hoa Kỳ không ở gần mức siêu lạm phát (thậm chí còn không ở mức hai con số). Trên thực tế, lạm phát có thể quá thấp, vì lạm phát nhẹ có thể tốt cho tăng trưởng kinh tế.
Cục Dự trữ Liên bang ngăn chặn siêu lạm phát ở Mỹ bằng chính sách tiền tệ. Công việc chính của Fed là kiểm soát lạm phát đồng thời tránh suy thoái. Nó thực hiện điều này bằng cách thắt chặt hoặc nới lỏng cung tiền, tức là lượng tiền được phép đưa vào thị trường. Thắt chặt cung tiền làm giảm nguy cơ lạm phát trong khi nới lỏng cung tiền làm tăng nguy cơ lạm phát.
Fed có mục tiêu lạm phát là 2% mỗi năm. Đó là tỷ lệ lạm phát cơ bản, loại bỏ biến động của giá dầu và giá gas. Giá dầu và gas di chuyển lên và xuống nhanh chóng tùy thuộc vào giao dịch của nó. Điều đó ảnh hưởng đến giá thực phẩm mà cần xe tải vận chuyển đường dài. Vì lý do này, CPI cũng loại bỏ giá thực phẩm khỏi tỷ lệ lạm phát cơ bản.
Nếu tỷ lệ lạm phát cơ bản vượt quá 2%, Fed sẽ tăng lãi suất cho vay. Họ sẽ sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ khác để thắt chặt cung tiền và hạ giá một lần nữa.
Siêu lạm phát kéo dài
Mặc dù hiếm khi xảy ra siêu lạm phát, nhiều người vẫn lo lắng về nó. Vì vậy, nếu nó xảy ra, bạn nên làm gì? Có một số cách bạn có thể tự bảo vệ mình khỏi bất kỳ loại lạm phát nào. Thói quen tài chính hợp lý cũng sẽ giúp bạn vượt qua thời kỳ khó khăn đó.
Đầu tiên, hãy chuẩn bị bằng cách đa dạng hóa tài sản của bạn. Bạn nên cân bằng tài sản của mình giữa chứng khoán và trái phiếu, cổ phiếu và trái phiếu quốc tế, vàng và các tài sản cố định khác, và bất động sản.
Thứ hai, giữ hộ chiếu của bạn luôn có hiệu lực. Bạn có thể cần nó nếu siêu lạm phát ở nước bạn làm cho mức sống của bạn không thể chịu đựng được.
